Từ những bãi cát trắng mịn màng đến những ngọn núi xanh ngút ngàn, Ninh Thuận mang trong mình một vẻ đẹp hoang sơ và hùng vĩ của biển và núi. Tuy nằm ở miền Trung nhưng Ninh Thuận lại được biết đến không chỉ bởi thiên nhiên tươi đẹp mà còn bởi những lễ hội đặc sắc, mang trong mình những nét đẹp bản sắc dân tộc độc đáo. Đó chính là một điểm thu hút không thể bỏ qua đối với những người yêu thích văn hóa và muốn tìm hiểu sâu hơn về cuộc sống của người dân tại vùng đất này.
Lễ Hội Kate
Lễ hội Kate là một trong những lễ hội truyền thống của người Chăm ở tỉnh Ninh Thuận, thuộc khu vực Nam Trung Bộ, Việt Nam. Lễ hội này diễn ra hàng năm vào ngày 1/7 theo lịch Chăm (tương đương khoảng cuối tháng 9 đầu tháng 10 theo lịch dương) và kéo dài trong khoảng 3 ngày. Đây là một dịp quan trọng trong nền văn hóa của người Chăm, với nhiều hoạt động văn hóa và tín ngưỡng đặc sắc.
Ngày đầu tiên của lễ hội Kate là ngày người Raglai (một dân tộc khác sinh sống trong khu vực) tổ chức lễ rước y phục của các vị thần về làng của người Chăm để thực hiện lễ cúng tế. Buổi lễ này được tiến hành trang trọng để thể hiện lòng thành kính của người Chăm đối với các vị thần.
Ngày thứ hai của lễ hội là ngày chính hội, khi người Chăm cùng nhau rước y phục của từng vị thần lên đền tháp để thực hiện nghi thức tắm rửa, mặc y phục và thực hiện các lễ nghi trang trọng khác theo tín ngưỡng của họ.
Ngày thứ ba, lễ hội Kate diễn ra tại các làng hoặc quy mô nhỏ hơn, trong gia đình. Tất cả thành viên trong gia đình tụ họp để cầu khấn tổ tiên, mong thần linh phù hộ cho con cháu trong năm mới.
Lễ hội Puis
Lễ hội Puis là một trong những lễ hội truyền thống tại tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam, đánh dấu sự kết hợp tinh tế giữa văn hóa và tôn giáo của người Chăm. Lễ hội này không chỉ là một dịp để trả lễ và thết đãi thần linh với hy vọng mang lại mùa màng bội thu, sức khỏe và thành công, mà còn thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa con người và vùng đất của họ.
Lễ Puis chia sẻ nhiều nét tương đồng với lễ hội Nữ thần Pô Inư Nưgar, cả hai đều nhấn mạnh việc tôn vinh và cầu khấn thần linh để đảm bảo cuộc sống thịnh vượng. Thông thường, lễ hội này được tổ chức định kỳ, có thể là mỗi năm, mỗi hai năm hoặc mỗi bảy năm một lần. Tần suất tổ chức phụ thuộc vào tình hình thời tiết, mùa màng và cả tình hình đông đảo con cháu tham gia.
Lễ hội Ramưwan
Lễ hội Ramưwan là một sự kiện quan trọng trong cộng đồng người Chăm theo đạo Hồi giáo tại Ninh Thuận. Lễ hội diễn ra vào các ngày 29/4, 30/4 và 1/5 theo lịch Chăm. Trong thời gian này, cộng đồng này sẽ tiến hành các nghi lễ đón tết, mang nhiều nét tương đồng với lễ hội Katê của cộng đồng người Chăm theo đạo Bà la môn. Lễ hội Ramưwan bắt đầu với lễ tảo mộ, là một nghi thức kính trọng và tưởng nhớ ông bà, tổ tiên.
Trong thời kỳ này, các tộc họ thuộc các làng Chăm Bàni và tín đồ theo Hồi giáo sẽ cùng nhau thực hiện lễ tảo mộ. Gia đình sẽ tụ tập, sum họp để chia sẻ những kỷ niệm và tưởng nhớ về người thân đã khuất. Họ cùng nhau thực hiện nghi lễ tảo mộ tại các nghĩa trang và thánh đường Hồi giáo, thể hiện sự tôn trọng và tri ân đối với tổ tiên, gốc nguồn và cội nguồn của mình.
Lễ hội Payak
Lễ Payak là một lễ hội Ninh Thuận độc đáo, được tổ chức bởi các làng Chăm thờ tháp Po Klaung Garai, gồm Phước Đồng, Chất Thường, Hiếu Lễ, Hoài Trung (thuộc Ninh Phước – Ninh Thuận) và những nơi tương tự.
Trong Lễ hội Payak, nghi thức kéo đàn Rabap để hát mời vị thần Siva trở về là một phần không thể thiếu. Đàn Rabap, một nhạc cụ truyền thống, đồng hành với âm nhạc và điệu nhạc đặc trưng, tạo nên không gian tôn thờ và kết nối người tham dự với thần linh. Bà bóng thực hiện nghi lễ “thả ba hạt gạo trôi vào trong lọ nước”, sau đó chờ đợi cho đến khi ba hạt gạo trôi lại gần nhau và sử dụng lá trầu để vớt chúng ra. Điều này được coi là một dấu hiệu của sự thịnh vượng, hạnh phúc và sự đoàn kết gia đình, tạo nên một không gian tinh thần ấm cúng và tràn đầy yêu thương.
Lễ hội cầu Ngư – Múa siêu
Lễ hội cầu Ngư, còn được gọi là lễ hội múa siêu, là một sự kiện quan trọng trong nền văn hóa của người Chăm tại Ninh Thuận, đặc biệt là trong các địa phương sinh sống giáp biển tại vùng Duyên hải Nam Trung Bộ. Tại các địa phương như Đông Hải, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm, lễ hội cầu Ngư thường được tổ chức khoảng ba năm một lần vào các ngày 20 và 23/5 âm lịch. Đây là một thời điểm quan trọng, đánh dấu sự khởi đầu của mùa đánh bắt và cũng là dịp để ngư dân cầu khấn cho một mùa biển thuận lợi, bình an và thuận gió hòa mưa.
Lễ hội cầu Ngư thường được tổ chức tại Lăng Ông, nơi tập trung đông đảo ngư dân tham gia. Lễ hội này không chỉ mang ý nghĩa tôn thờ thần Cá Ông, vị thần bảo vệ biển cả và ngư dân, mà còn thể hiện lòng tri ân và sự kết nối sâu sắc giữa con người với nguồn sống từ biển. Múa siêu, cùng với các hoạt động văn hóa truyền thống và nghi lễ, tạo nên không gian tinh thần đầy sôi động và trang trọng, góp phần làm thăng hoa tinh thần cộng đồng và duy trì những giá trị văn hóa độc đáo của người Chăm tại Ninh Thuận.
Lời kết
Qua bài viết trên của Phát Hoàng Long, với những lễ hội đặc sắc và mang đậm bản sắc dân tộc, Ninh Thuận đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng những du khách từ khắp nơi trên thế giới. Những ngày hội truyền thống, những nghi lễ tôn vinh thiên nhiên và ông bà tổ tiên, cùng những màn diễu hành rực rỡ sắc màu, đã tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng và phong phú. Đó không chỉ là niềm tự hào của người dân Ninh Thuận mà còn là một phần của sự đa dạng văn hóa của Việt Nam.