Nằm ở vùng duyên hải miền Trung, tỉnh Ninh Thuận nổi tiếng với những bãi biển tuyệt đẹp và những điểm du lịch hấp dẫn. Tuy nhiên, nơi đây còn lưu giữ một di sản văn hóa lâu đời, là biểu tượng đặc biệt không chỉ của Ninh Thuận mà còn của cả dân tộc Chăm – Đền tháp Po Klong Garai. Với kiến trúc độc đáo, bí ẩn và sự huyền bí của lễ hội Katê, nơi đây không chỉ thu hút khách du lịch bởi vẻ đẹp lịch sử mà còn là điểm đến tâm linh thú vị.

Giới thiệu Đền tháp Po Klong Garai 

Đền tháp Po Klong Garai (Pôklông Garai) nằm trên tuyến du lịch khám phá văn hóa Chăm Ninh Thuận, cụ thể là Tuyến tham quan Tháp Chàm – Gốm Bàu Trúc – Làng Dệt Mỹ Nghiệp – Vườn Nho Ba Mọi. Tuyến du lịch này hứa hẹn mang đến những trải nghiệm thú vị và hấp dẫn. Bạn có thể dành một buổi trong ngày để khám phá đầy đủ 4 địa điểm này.

Để đến Đền tháp Po Klong Garai từ trung tâm thành phố Phan Rang, bạn đi theo con đường Ngô Gia Tự, sau đó tiếp tục đi thẳng theo Quốc lộ 27 (mới) cho đến khi qua cầu Vượt Tháp Chàm. Khi vừa đổ dốc cầu vượt, bạn rẽ trái vào đường Bác Ái sẽ đến địa điểm này.

Kiến trúc lịch sử độc đáo của Đền tháp Po Klong Garai

Kiến trúc và kỹ thuật xây dựng độc đáo của người Champa xưa, Đền tháp Po Klong Garai được xây dựng vào cuối thế kỷ XII hoặc đầu thế kỷ XIII bởi vua Shihavaman (hay còn gọi là Chế Mân) để thờ vua Champa Po Klong Garai (Jaya Simhavarman) – Người có nhiều đóng góp cho vùng Panduranga trong thời kỳ Champa.

Cụm đền tháp này có quy mô tương đối lớn và được xây dựng trên đồi Trầu (cek hala) với diện tích tổng cộng khoảng 10 hecta. Nhờ kỹ thuật xây dựng độc đáo và tinh tế, đến nay, sau hơn 800 năm tồn tại, đền tháp Chăm vẫn giữ được sự nguyên vẹn và tươi đẹp như thuở ban đầu.

Ngôi tháp chính (Kalan Po) được xây dựng với nhiều tầng và có hình dạng giống ngọn núi Peru – ngọn núi thiêng liêng của Ấn giáo. Nhìn từ trên xuống và từ dưới lên, tầng trên được lặp lại từ tầng dưới nhưng nhỏ hơn, đến đỉnh là một trụ đá nhọn, biểu tượng cho một Linga.

Các góc của tháp lên dần đều được trang trí bằng các ụ vuông nhỏ, các tượng thú bằng đá và các hình ngọn lửa bằng gạch nung. Trên các mặt tháp hiện diện nhiều tượng thờ như tượng vua Po Klong Garai, tượng thần Siva và các vị hộ pháp và các loài muông thú.

Tháp chính có một cổng chính quay về hướng Đông, trên cửa là mái vòm với 2 trụ đá lớn khắc chữ Chăm cổ. Bên trên cửa có phù điêu thần Siva với 6 tay trong tư thế uyển chuyển và thần bí. Ba cửa còn lại theo ba hướng Nam, Bắc, Tây là cửa giả có trụ ốp gạch lồi, lõm vào bên trong. Trên mỗi cửa giả có một tượng thần tư thế thiền.

Đền tháp Po Klong Garai có gì đặc biệt? 

Bên trong ngôi tháp chính, khi nhìn thẳng vào bên trái, có tượng bò thần Nandin bằng đá, đầu hướng vào trong tháp. Theo truyền thuyết, đây là vật cưỡi của thần Siva và vua Po Klong Garai. Tiếp tục đi thẳng vào trong, chính giữa tháp, có tượng thờ bán thân vua Po Klong Garai. Bên dưới tượng bán thân vua là một Yoni dài 1m47, rộng 0m94, trên Yoni là một Linga tròn, phía trên trụ là Linga.

Ngoài ra, phía sau tháp còn có một ngôi miếu nhỏ thờ một phiến đá. Phía trước tháp còn có nhiều bia đá, Linga ghi lại nhiều cuộc dâng cúng, sự kiện lịch sử cũng như tiến trình đấu tranh của người Chăm vùng Panduranga. Khu vực xung quanh tháp được bao quanh bằng một vòng thành và có lối vào phía Nam để người dân tín ngưỡng dâng cúng.

Ngoài những công trình đền tháp gốc cổ, một điều đáng chú ý là công trình tháp cổng mới được xây dựng từ sau năm 2000. Tháp cổng này ở chân đồi tháp về phía Tây để thay thế cho tháp cổng phía Đông không còn sử dụng được. Tuy nhiên, cấu trúc của tháp cổng mới không hoàn toàn phù hợp với kiến trúc của ba đền tháp cổ. Dù vậy, công trình này có vai trò quan trọng trong bảo vệ di tích và phục vụ cho khách du lịch.

Đền tháp Po Klong Garai – Nơi diễn ra lễ hội Katê

Các lễ hội Katê hàng năm của đồng bào Chăm Ninh Thuận Mỗi năm, vào ngày cuối tháng 6 hoặc ngày 1 tháng 7 (theo lịch Chăm, tương đương khoảng tháng 9 hoặc 10 Dương lịch), đồng bào Chăm tuân theo tín ngưỡng Bà La Môn tổ chức lễ hội Katê truyền thống. 

Lễ hội này thu hút đông đảo người dân Chăm cũng như du khách tại Ninh Thuận và dải Duyên hải miền Trung. Lễ hội diễn ra tại đền tháp Po Klong Garai, cũng như tại đền tháp Po Rome và đền thờ mẹ xứ sở Po Inư Nưgar một cách trang trọng.

Những lưu ý khi tham quan Đền tháp Po Klong Garai 

Để tôn trọng nơi tâm linh của đồng bào Chăm, khi tham quan đền tháp, du khách cần tuân thủ một số quy định sau:

• Chọn trang phục thích hợp: Trang phục không nên quá rộng cổ và tránh mặc váy ngắn. Nếu có mặc váy, nên chọn váy dài hoặc dùng khăn choàng lớn quấn lại kín đáo.
• Quy định chụp ảnh: Không được phép mang máy ảnh vào bên trong tháp chính nơi thờ vua Po Klong Garai. Khi chụp ảnh ở bên ngoài, không đứng chính diện trước tháp chính, dù quay mặt ra hay vào.
• Bảo vệ di tích: Không tự ý vẽ lên các viên gạch tại Tháp và thông báo người khác nếu phát hiện hành động phá hoại này.
• Tránh ồn ào: Tháp là nơi trang nghiêm thờ cúng, vì vậy du khách nên trò chuyện vừa đủ và tránh ồn ào để duy trì sự trang nghiêm của không gian này.

Lời kết

Qua bài viết của Phát Hoàng Long có thể thấy rằng Đền tháp Po Klong Garai không chỉ là một điểm đến lịch sử quan trọng của Ninh Thuận mà còn là một biểu tượng du lịch văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Với vẻ đẹp hoang sơ và bí ẩn của mình, nơi đây đã và vẫn tiếp tục thu hút những tín đồ tôn giáo và những tâm hồn tò mò khám phá. Đó là không gian linh thiêng để tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Chăm cổ đại và cũng là nơi tìm thấy sự thanh thản và bình yên giữa cuộc sống hiện đại hối hả.